Rusland ter verantwoording roepen

Schendingen van het internationaal recht

De EU is vastbesloten ervoor te zorgen dat de in en tegen Oekraïne gepleegde internationale oorlogsmisdaden niet ongestraft blijven.

Misdrijven tegen de menselijkheid, oorlogsmisdaden, genocide en het misdrijf van agressie behoren tot de ernstigste schendingen van het internationaal recht, zogenaamde internationale kernmisdrijven of gruweldaden.

Oekraïne onderzoekt meer dan 152.000 gevallen van vermoede internationale misdrijven en het daadwerkelijke aantal van dergelijke wreedheden wordt zelfs nog groter geschat.

Vervolging van de misdaden van Rusland in Oekraïne

Om de verzameling van bewijsmateriaal te helpen coördineren, heeft de Commissie het internationaal centrum voor de vervolging van het misdrijf agressie tegen Oekraïne in Den Haag opgericht, als onderdeel van het bestaande gemeenschappelijk onderzoeksteam, en ondersteund door Eurojust. Het Centrum ondersteunt de coördinatie van nationale onderzoeken naar de agressie tegen Oekraïne.

De Commissie blijft de bestaande mechanismen ook ondersteunen door:

• de capaciteit van het Internationaal Strafhof te ondersteunen met ruim 10 miljoen euro sinds het begin van de invasie
• het bureau van de procureur-generaal van Oekraïne te versterken met meer dan 6 miljoen euro voor IT en uitrusting, en bijstand van de EU-adviesmissie binnen de EU-VS-VK-adviesgroep over gruweldaden
• herinrichting van Eurojust: om bewijsmateriaal in verband met internationale misdrijven veilig te bewaren, op te slaan en te analyseren in een nieuwe database, dit dankzij de gewijzigde Eurojust-verordening
• ondersteuning van Eurojust en Europol, die fungeren als coördinatiecentra voor nationale onderzoeken door EU-lidstaten 
• coördinatie met onze internationale partners om te zorgen voor een wereldwijde respons om de schuldigen ter verantwoording te roepen 

Vervolging van het misdrijf agressie

Een misdrijf van agressie wordt over het algemeen gepleegd door het hoogste politieke en militaire leiderschap van een land tegen de soevereiniteit, territoriale integriteit of politieke onafhankelijkheid van een ander land. Misdrijven van agressie omvatten invasie, militaire bezetting, annexatie met geweld, bombardementen en militaire blokkade van havens. Rusland heeft al deze misdrijven gepleegd.

Aangezien Rusland geen partij is bij het Statuut van Rome van het Internationaal Strafhof, is dit Hof in de huidige situatie niet bevoegd voor het misdrijf agressie. De Commissie en de hoge vertegenwoordiger steunen de besprekingen in de “kerngroep” over de oprichting van een speciaal tribunaal voor de vervolging van het misdrijf agressie tegen Oekraïne.

In mei 2025 heeft een internationale coalitie, waaronder de Europese Commissie, de hoge vertegenwoordiger, de Raad van Europa en Oekraïne, overeenstemming bereikt over de oprichting van het speciaal tribunaal.  

In juni 2025 ondertekenden Oekraïne en de Raad van Europa de overeenkomst tot oprichting van het speciaal tribunaal. Zodra het tribunaal is opgericht, zal het Russische politieke en militaire leiders ter verantwoording roepen voor het misdrijf agressie. 

Betalen voor de aangerichte schade

De EU streeft ernaar te garanderen dat Oekraïne en zijn bevolking volledig worden vergoed voor de schade die door de Russische agressie is veroorzaakt. Daartoe heeft de EU zich aangesloten bij het schaderegister voor Oekraïne — aanvankelijk als geassocieerd lid en, vanaf juli 2024, als volwaardige deelnemer.

Het schaderegister, dat in het kader van de Raad van Europa is opgezet, is bedoeld om in aanmerking komende vorderingen tot vergoeding van schade, verlies of letsel in verband met de Russische agressie in en tegen Oekraïne te registreren. De schadecategorieën omvatten materiële vernietiging, lichamelijke en geestelijke schade, gedwongen ontheemding en verlies van familieleden.

De EU steunt het register door een jaarlijkse bijdrage te leveren en deel te nemen aan de conferentie van deelnemers.

Het schaderegister zal deel uitmaken van de schadevergoedingscommissie, een instantie die uitspraak zal doen over de vorderingen en die de waarde van de door Rusland verschuldigde schadevergoeding zal vaststellen. De oprichting van de schadevergoedingscommissie is in voorbereiding. De EU onderneemt de nodige stappen om deel te nemen aan de komende onderhandelingen.

In maart 2022, na het begin van de Russische agressie tegen Oekraïne, heeft de Commissie de taskforce Freeze and Seize opgericht. Het doel van de taskforce is te zorgen voor een doeltreffendere uitvoering van de EU-sancties, met name de bevriezing van tegoeden, vooral door middel van het strafrecht.

De taskforce wordt beheerd door de Commissie en stelt de lidstaten, EU-agentschappen en -organen (Eurojust, Europol en EOM) in staat samen te werken aan de uitvoering van de EU-sancties en de strijd tegen het schenden van sancties.

De taskforce werkt nauw samen met internationale partners, waaronder Oekraïense partners en de G7.

Dankzij zijn interdisciplinaire aanpak heeft de taskforce bijgedragen aan het ontwerpen van nieuwe handhavingsinstrumenten, zoals de vrijwillige melding van eigen schendingen van sancties, die is opgenomen in het 13e sanctiepakket, of Richtlijn (EU) 2024/1226 over de harmonisatie van de straffen voor schendingen van de EU-sancties, die in april 2024 is aangenomen.

Naar aanleiding van de input van de taskforce heeft Eurojust de lijst van door de EU gesanctioneerde personen en bedrijven regelmatig getoetst aan de gegevens van Eurojust over bestaande zaken, terwijl Europol operatie Oscar is gestart om EU-sanctielijsten te vergelijken met beschikbare operationele gegevens, verbanden met georganiseerde misdaad en witwassen vast te stellen en de opsporing en inbeslagname van criminele tegoeden te ondersteunen. Tot dusver is ruim 2 miljard euro aan tegoeden in beslag genomen.

Mazen in de wetgeving dichten

Zolang de Russische agressie tegen Oekraïne voortduurt, is het van het grootste belang dat de EU-sancties daadwerkelijk worden nageleefd en dat de schending ervan niet loont. Wij hebben het EU-recht versterkt door:

• aanscherping van de EU-regels inzake bevriezing en confiscatie van tegoeden
• harmonisatie van delicten en straffen voor de schending van EU-sancties
• alle personen op wie EU-sancties van toepassing zijn, te verplichten om hun tegoeden in de EU openbaar te maken

Dit moet de afschrikkende werking van de EU-sancties versterken en de lidstaten de juridische instrumenten aanreiken om meer tegoeden te confisqueren wanneer deze verband houden met een strafbaar feit.

Wederopbouw van Oekraïne

Er is in de EU ruim 210 miljard euro aan tegoeden van de Russische Centrale Bank geblokkeerd.

De EU heeft verschillende stappen gezet om gebruik te maken van de buitengewone opbrengsten uit het beheer van de Russische staatstegoeden die in de EU zijn geblokkeerd.

De EU heeft in 2024 het model van de zogenaamde “windfall contribution” aangenomen, waarmee deze inkomsten kunnen worden gebruikt om Oekraïne verder te ondersteunen. Afhankelijk van de rentetarieven zullen deze inkomsten waarschijnlijk ongeveer 2,5 tot 3 miljard euro per jaar opleveren. 

In augustus 2025 ontving de Europese Unie 1,6 miljard euro aan uitzonderlijke winsten als gevolg van de rente op bevroren tegoeden van de Russische Centrale Bank, die door centrale effectenbewaarinstellingen worden beheerd.

Bovendien heeft de EU na de top van de G7-leiders in juni 2024 wetgeving aangenomen om het model van ERA-leningen (Extraordinary Revenues Acceleration) uit te voeren, waarbij de bovengenoemde buitengewone opbrengsten zullen worden gebruikt voor de terugbetaling van een lening van 45 miljard euro die door de G7-partners aan Oekraïne is verstrekt. De EU-bijdrage aan deze regeling zal 18 miljard euro bedragen en zal tegen eind 2025 in tranches aan Oekraïne worden verstrekt. 

^{Voor het laatst bijgewerkt op: 22 augustus 2025}