Earthlings (2005)

Oh mijn god. Wat een documentaire is dit, het is gewoon misselmakend.

Ik ben blij dat ik deze docu na het avondeten heb gekeken, anders zou ik eerlijk waar geen karbonaadje meer door mn strot krijgen.

En toch zou ik het eten van vlees niet uit mijn leven sluiten, het is gewoon heerlijk . Ik troost me met de gedachte dat dit geen standaard gevallen zijn. Ten minste, anno 2009 niet meer. Toch was dit ooit de normaalste zaak van de wereld... Blehg.

Tja, het laat vooral zien waar wij ons voedsel, kleding en diergerelateerd entertainment vandaan halen.

Op zich veroordeelt de docu (gelukkig) niet dat we vlees eten etc., maar wel de onverschillige manier manier waarop wij gewoon niet willen weten hoe dat gebeurt, namelijk 1 lange marteling voor die beesten.

Wat dat betreft erg on point.

Gaat af en toe vrij ver, zoals de vergelijking van dierenmisbruik met Auschwitz enzo. (vergelijkingen zijn er ook wel te trekken), maar er niet overheen.

Net de film bekeken, als mens en bioloog aan mijn stand verplicht. Ik kreeg geen tranen in mijn ogen tot mijn verbazing aangezien ik redelijk snel emotioneel kan worden. Het probleem voor mij met deze film was -zoals al eerder aangegeven- de stemmingmakerij.

Ik ben mij ervan bewust dat er ontstellend veel dieren voor voedsel, kleding etc. 'gebruikt' worden. Ook begrijp ik dat er nogal wat ongerief hierbij ontstaat. Maar, wat niet verteld wordt is dat dit ontzettend veel minder is dan vroeger. Denk bv. aan Artis met al zijn te kleine hokjes in de jaren '20, dat is nu enorm verbeterd. Er zijn genoeg dierentuinen die juist een belangrijke bijdrage leveren aan behoud van diersoorten. Circussen zonder dieren (cirque du Soleil) bijvoorbeeld zijn tegenwoordig (in west-Europa in ieder geval) populairder dan met dieren. In Nederland worden veel minder proefdieren gebruikt dan een 20-30 jaar geleden. Ook zijn er scherpe richtlijnen voor de handelingen.

Natuurlijk gaat het ook mis en kan het beter. Ook vraag ik niet om alleen maar blije beelden te laten zien. Ik ben voor het tonen van misstanden. Maar, en hier gaan de programma-makers zelf de fout in, laat dan wel beelden zien die tenminste van deze eeuw zijn. Wat heeft het voor zin om misselijkmakende misstanden uit 1989 te laten zien in het geval van die varkens. Die apen (makaken) als proefdier zijn zeer waarschijnlijk uit onderzoek uit de jaren '70! Wees in ieder geval up to date, dat moet toch niet moeilijk zijn als het probleem -nog steeds- zo groot is.

Daarbuiten vond ik de beelden van Ausschwitz in deze context smakeloos (nieteens bedoeld als woordgrap). Ze worden alleen geslikt door de kijker omdat we geconfronteerd worden met een schaamteloze hoeveelheid verschrikkelijke beelden in redelijk willekeurige volgorde.

Vandaar mijn 2*. Na deze tirade denkt u wellicht, waarom nog 2*? Welnu, dat is omdat ik het goed vond nog even weer stil te staan bij mijn eten, kleding etc met de vraag waar alles vandaan komt.

Van alle films die ik ken vind ik Earthlings het moeilijkste om te beoordelen.

Als een documentaire die erop gericht is om mij er op een emotioneel niveau van te overtuigen dat de wijze waarop niet-menselijke dieren behandeld worden in onze moderne samenleving moreel onverdedigbaar is, is Earthlings weergaloos. Er is geen andere film die er zo goed in slaagt om mij in een melancholische, moreel verwarde (waarom laten we dit toe?), en ook licht misantrope stemming te brengen. De voortdurende stroom van gruwelijke beelden, de sterke montage (i.h.b. de teksten die tussendoor in zwart-wit verschijnen), en zelfs het doorgaans passende commentaar en de wat sentimentele muziek vond ik enorm effectief. Phoenix (de commentator) zegt in de introductie: Though some will argue the suffering of animals cannot possibly compare with that of former Jews or slaves, there is, in fact, a parallel. And for the prisoners and victims of this mass murder, their holocaust is far from over. Daar ben ik het helemaal eens, en dat gevoel weet de film als geen ander over te brengen. En dat is knap.

Maar als een documentaire die ernaar streeft om mij ook op een argumentatief niveau te overtuigen is Earthlings een stuk problematischer. Het eerste - en belangrijkste - punt is dat de boodschap dat we allemaal (menselijke en niet-menselijke dieren) samen de aarde bewonen volstrekt overbodig en argumentatief leeg is. Ja, we bewonen allemaal de aarde. Maar nou en? Het HIV-virus bewoont ook de aarde - moeten we die dan ook maar met rust laten? En stel dat we buitenaardse wezens ontdekken met de intelligentie van chimpansees - zouden die geen morele status hebben omdat ze niet de aarde bewonen? Natuurlijk wel. Het feit dat we allemaal earthlings zijn is in moreel opzicht dus volstrekt irrelevant. Ik begrijp dat de makers willen benadrukken dat menselijke en niet-menselijke dieren ontzettend veel gemeen hebben, maar daarin hadden zij zich veel beter kunnen richten - zoals ze in de introductie ook kort deden - op het feit dat niet-menselijke, evengoed als menselijke, dieren een bewustzijn hebben, en dus in staat zijn tot het voelen van pijn: If a being suffers there can be no moral justification for refusing to take that suffering into consideration. No matter what the nature of the being, the principle of equality requires that one’s suffering can be counted equally with the like suffering of any other being. (...) The desires for food and water, shelter and companionship, freedom of movement and avoidance of pain? These desires are shared by nonhuman animals and human beings. (...) Like us, these animals embody the mystery and wonder of consciousness. Like us, they are not only in the world, they are aware of it. Like us they are the psychological centers of a life that is uniquely their own. Dat is wat ertoe doet, niet dat we allemaal de aarde bewonen.

Een tweede kritiekpunt is dat de film bij momenten ontzettend goedkoop aanvoelt. Van de wat zweverige introductie, die het gevoel lijkt te willen overbrengen dat niet-menselijke dieren prachtige wezens zijn, terwijl ze natuurlijk evengoed aan één stuk door op wrede en achterlijke manieren handelen, tot het stuk met de olifant (wat voegt dat inhoudelijk of emotioneel toe aan de film?) - een aantal momenten in de film deden mij met mijn ogen rollen, en zulke scènes had Earthlings helemaal niet nodig.

Ook schiet de film af en toe een beetje door in haar boodschap: We patronize them for their incompleteness, for their tragic fate of having taken form so far below ourselves. And therein we err, and greatly err. For the animal shall not be measured by man. In a world older and more complete than ours they move finished and complete, gifted with extensions of the senses we have lost or never attained, living by voices we shall never hear. They are not brethren; they are not underlings; they are other nations, caught with ourselves in the net of life and time, fellow prisoners of the splendor and travail of the earth. Werkelijk? Dus niet-menselijke dieren hebben niet alleen een moreel significante status, maar hebben dezelfde morele status als menselijke dieren? Ze zijn alleen "anders", maar niet minder waardevol? Mijn excuses, maar dat gaat er bij mij echt niet in. Mensen hebben namelijk één eigenschap die andere diersoorten niet in die mate hebben, en dat is ontvankelijkheid voor goede redenen - en hoewel goede ogen, oren, neuzen en consorten zonder twijfel nuttig kunnen zijn, is die eigenschap natuurlijk veel waardevoller. Waar andere diersoorten leven in voortdurende onzekerheid hebben mensen een betrouwbare voorziening van water en voedsel; waar andere diersoorten de strijd met elkaar aangaan om triviale redenen leven mensen in relatieve vrede; en waar andere diersoorten hoogstens empathie voelen voor hun directe naasten zijn mensen in staat om mee te leven met mensen in verre landen, en zelfs met andere diersoorten. Het gemiddelde menselijke dier is waardevoller dan het gemiddelde niet-menselijke dier - dat zou niet omstreden moeten zijn. Dat impliceert echter niet dat mensen met andere dieren mogen doen wat ze willen - en dat is wat er hier toe doet.

En ten slotte stond ook de soundtrack van Earthlings me bij momenten behoorlijk tegen. Op zich was de soundtrack meestal best effectief in het neerzetten van een melancholische sfeer, maar anderzijds voelde hij bij momenten ook behoorlijk sentimenteel en goedkoop aan. Zeker weet ik het niet, maar als het in een documentaire gebruikt zou zijn wiens thematiek mij niet zo aanspreekt als die van Earthlings, dan zou ik me er waarschijnlijk een stuk meer aan gestoord hebben.

Al de bovenstaande punten zorgen ik ervoor dat ik met een klein dilemma zit. Enerzijds doet Earthlings me misschien wel meer dan enige andere film: het is een enorm indrukwekkende film die bovendien zeer breed is in haar opzet. Maar anderzijds vond ik de film in inhoudelijk en audiovisueel opzicht soms ontzettend simplistisch en goedkoop - meer gericht op overtuigen dan op steekhoudende argumentatie. Earthlings is kortom een film die ik iedereen kan aanraden, een film die de potentie heeft om je leven te veranderen, maar ook een film met grote gebreken. Boven een dik verdiende voldoende kom ik dus helaas niet uit.

Verder zal ik nog even op een aantal berichten reageren:

Onwaar. Uit "veel onderzoeken" blijkt dat vegetariërs gemiddeld gezonder zijn dan vleeseters, ouder worden dan vleeseters, etc. Of veganisme gezond is, dat is inderdaad omstreden (maar hé, ik leef nog ), maar dat vegetarisme een verantwoorde leefstijl is wordt volgens mij door vrijwel niemand bestreden.

Ja, dat willen mensen. Maar is dat verlangen moreel verdedigbaar? Zou jij ook schouderophalend toekijken als mensen het verlangen zouden hebben om Joden te vergassen?

Soms - misschien. De fysiologie van mensen en muizen, zeg, verschilt enorm van elkaar, dus of die proeven wel eens iets opleveren, en hoe vaak, is nog steeds niet duidelijk. Verder worden dierproeven zonder twijfel veel te gratuit toegepast: er zijn er simpelweg veel te veel. Naar mijn visie zouden proeven op mensen overigens zo'n gek idee niet zijn (dat werkt tenminste), maar laten we het daar maar niet over gaan hebben.

Yeah, wie maakt zich daar nu druk om? Mensen die vermoorde dieren van hun huid ontdoen, die huid met mileuvervuilende chemicaliën besprenkelen en vervolgens als kleding verkopen omdat zulke kleding de status heeft "stoer" te zijn - wat is daar nu problematisch aan? Meh.

De bio-industrie juist deels problematisch omdat het ontzettend veel voedsel, water en grond vereist (en ook verantwoordelijk is voor de uitstoot van enorm veel broeikasgassen), dus met betrekking tot het probleem van overbevolking is het stoppen met het eten van vlees juist wenselijk.

Uiteraard niet. Dieren hebben geen bewustzijn en geen emoties. Laat me niet lachen.

Zoveel mensen zijn immers niet allemaal te voeden met "bewust" vlees. Dus het is nooit haalbaar om de massaslachtingen en opgepropte dieren helemaal uit te bannen

Nee: dus het is nooit haalbaar dat iedereen iedere dag vlees eet. Gewoonten zijn niet onveranderlijk.

Waar ik problemen mee heb is de tegenstelling tussen "emotie" en "instinct". Mensen die enorm veel geven om hun kinderen doen dat toch ook uit instinct? De behoefte aan seks en gezelschap komt toch ook voort uit instinct? En nou en? Dat ondergraaft zulke emoties en behoeften toch niet?

Klopt. Maar daarmee weerleg je natuurlijk niet dat speciecism moreel onverdedigbaar is.

Niet in de film zelf (dat hebben ze er waarschijnlijk uitgelaten om niet te opdringerig over te komen), maar in de verwijderde scènes wordt wel de volgende lijst van 'oplossingen' gepresenteerd: 1. Adopt from shelters. Spray and neuter your pets. Never buy from pet stores or breeders. 2. Become a vegan. Avoid animal products, including dairy and eggs. 3. Stop wearing leather, fur, down and wool. 4. Refuse to support animals in entertainment, including circuses, zoos, rodeos, etc. 5. Never buy products tested on animals. Only support research where animals are not used. Het is dus vrij evident waar de sympathieën van de makers liggen ... niet bij mensen die vlees consumeren maw.

In zekere zin heb je gelijk: er is steeds meer aandacht voor dierenwelzijn. Maar ten eerste maakt de film terecht het punt dat die aandacht nog steeds absoluut niet voldoende is, en ten tweede is die verbetering grotendeels beperkt tot West-Europa. In de Verenigde Staten, en in ontwikkelende landen zoals China en India (waar de vleesconsumptie enórm aan het toenemen is), is de situatie vaak nog steeds verschrikkelijk. (In Nederland is de situatie ook gruwelijk, maar hier heeft tenminste verbetering plaatsgevonden.)

PS: je kan Earthlings trouwens hier legaal gratis bekijken.

Harde docu die op z'n best is gedurende de 5 onderwerpen. De voor- en nababbel zijn niet zo aan mij besteed. Pedant schoot al dan niet terecht te binnen. Als dat het niet is, dan is het wel ietwat zijig. De beelden, die zijn dat niet. Allesbehalve. Gruwelijk wat hier allemaal voorbij komt. Ik ben niet erg naïef als het gaat om hoe wij met dieren omgaan en heb wel eens vaker wat van dit soort ellende gezien, maar het hakt er hoe dan ook in.

Neemt niet weg dat ik er ook zo m'n bedenkingen bij heb. Geen idee hoe Monson aan deze beelden is gekomen, maar het komt een beetje over als een lukrake greep uit van alles en nog wat, verschillende jaren en diverse bronnen waar vervolgens op afgrijselijk is geselecteerd. Ik heb niks tegen dit soort raw en uncut footage, als het zo gebeurt, moet je het zo laten zien, hoe kwalijk ook, maar op deze manier wordt het beetje een janboel.

Dan toch liever iets dat inzoomt op een bepaalde misstand en dat aan de kaak stelt. Liefst ook met een weerwoord, want die ontbreekt natuurlijk. Zat er ook niet in, in de wetenschap dat zowel maker, spreker, muzikant als producent uitgesproken veganisten zijn. Niet dat daar iets mis mee is, maar dat voel je wel aan de docu. Onbetrouwbaar is misschien niet helemaal het juiste woord, maar ook dat is er eentje die te binnen schoot. Net als bar en boos.

Damn.

Had deze docu al lang op het oog. Vooral omdat het stiekem wel een docu is die "je gezien moet hebben". Mede omdat het de harde feiten op de tafel legt waar dus schijnbaar iedere vleeseter moet weten. Ik, als vleeseter, heb me dus maar aan de film gewaagd.

En de reacties liegen er zeker niet om. Een docu die de feiten niet schuwt en deze in volle glorie toont. Vele soorten schokkende beelden vliegen voorbij en ik snap best dat de algemene kijker met een teer zieltje die niet trekt. En dat is gewoon begrijpelijk. Ik vind persoonlijk een shock-doc ook niet nodig voor iedere kijker om te zien. Slechts voor diegene die weigeren toe te geven dat dit soort praktijken niet bestaan.

Maar de docu trekt soms rare paden. In de eerste 10 minuten worden mensen die dieren pijn doen vergeleken met nazi's. Alhoewel ik de vergelijking ergens nog wel wil begrijpen, vind ik dat het hier wel heel lomp wordt neergezet. Iets meer subtiliteit is welkom.

De intro is ook wel iets te sentimenteel en schept een beetje een ander beeld voor wat er komen gaat. Laat die stukken van de KKK en racisme er gewoon uit. Deze docu hoeft helemaal niet over dat soort zaken te gaan. Het maakt de docu soms iets te "aanstellerig". Hou het bij het punt, want nu schept het soms verkeerde verwachtingen. Want het vervolg is veel wreder dan die "mooie plaatjes" uit de intro. Specifiek de dierlijke gaskamers en de oorsprong van leer en vacht kon ik moeilijk slikken. Bij beide hadden de traantjes zomaar kunnen verschijnen, alhoewel dit niet gebeurde.

Maar de slachthuizen maken minder indruk. Erg wreed natuurlijk wat er getoond wordt. Maar ik vond het zo lomp gebracht en alleen de slechte kanten van slachtingen worden belicht. Nu geef ik het niet graag toe, maar het is uiteindelijk wel natuur dat de ene de andere soort opeet. Je kan spreken van een "plankton-genocide" door walvissen en leeuwen vallen ook gewoon de baby's aan van olifanten. Nu is dit wel een stukje wreder, maar het doel komt uiteindelijk wel op hetzelfde neer.

Echter zijn deze beelden wel gruwelijk natuurlijk. Maar na het einde dacht ik meer van "wat lopen er toch slechte mensen rond op deze wereld, bah" inplaats van "nu word ik gelijk veganist". Want die impact vond ik niet overkomen. Daarvoor vond ik de docu ook gewoon te lomp in elkaar zitten.

Want het is nu wel een compilatie van gruwelijkheden maar dat is het dan ook. Een complete volgorde van gruwelbeelden waarvan de een nog bizarder is dan de andere. Maar ik vond het iets te simpel werk. "Dit is een praktijk die ze in het slachthuis gebruiken, erg gruwelijk en gemeen, en dit is een ander martelwerktuig voor echte gruwelijkheden". Dit soort docu's mogen wel impact hebben, maar verhullen aan mij ook een soort luiheid, als ik het zo mag noemen. Omdat ik het te simpel in elkaar gestoken vond.

Ook lijken een hoop beelden jaren voor 2005 te zijn. Veel resultaten van het heden worden ook niet getoond. Maar dat neemt niet weg dat het wel iets is om over na te denken. Als docu zou ik het erg slecht noemen, maar de boodschap en beelden zijn echter wel de waarheid en tonen de rauwe waarheid, en daarvoor geef ik nog een voldoende.

De beste en meest schockerende documentaire die ik ooit heb gezien. Ik heb hier echt meermaals om moeten huilen. Ik voelde een enorme mix van verdriet en woede. Iedereen zou dit eigenlijk moeten zien. Ik weet zeker dat dan by far de meeste mensen direct vegetarier of veganist zouden worden. Ik was voor het zien van deze documentaire al vegetarier en parttime veganist. Nu direct 100% veganist geworden. Ik ben heel blij dat ik deze documentaire heb gezien. Ik zal deze beelden nooit vergeten.