Unsichtbare Gegner (1977)

Uiterst creatieve film van Oostenrijkse kunstenares en feministe VALIE EXPORT (all caps inderdaad). Horror zou ik het zeker niet noemen. Er zijn enkele smerige fragmenten te bespeuren, maar zonder dat de grondslag daarvan in de horror ligt. Sciencefiction is trouwens ook discutabel.

De basis wordt hier gevormd door het koppel Anna en Peter. Peter vindt dat mensen slechts bijwerkingen zijn van systemen. Anna denkt dat Peter in bezit is genomen door een Hyksos. Peter legt uit dat liefde enkel voorbehouden is aan jonge naïevelingen. Anna neemt toevlucht tot een alternatieve wereld. Haar psychiater vertelt dat ze 'gewoon' schizofreen is. Het gevolg? Een hoop geruzie.

Wenen is het decor, waar het niet geheel ondenkbaar is dat kartonnen figuren de fonteinen bezetten. Anna maakt foto's van de veranderende stad, of is het zij die verandert? Klassieke schilderijen worden vermengd met nagebootste poses, dieren met etenswaren. Dialogen worden opgenomen, of staan ze al vast? Er wordt gespeeld met spiegels, maar ook met schaamhaar. Heeft de psychiater nou toch een dubbelganger, of is het louter fototrucage? Mannen hebben een ziekelijke drang zich in het openbaar af te trekken, Anna slaapt liever met wandelschoenen en muts. Kijk ook niet gek op wanneer je een baby in de koelkast aantreft.

Wellicht was het al duidelijk: dit is een rare film. Ik hou van rare films. Waarom dan geen hogere score? Het geheel is me wat te gekunsteld en geforceerd, niet organisch genoeg. Is dit niet altijd zo met rare films? Goede vraag (sorry, nu stop ik met dit gesprekje met mezelf), ik denk eigenlijk van niet. Ik had hier af en toe moeite om van scène naar scène te gaan, hoewel de scènes op zichzelf veelal dik in orde waren. En als er dan weinig sfeer aanwezig is, kan het gaan vermoeien. Dit had ik in het midden van de film, met name tijdens dat stukje met Anna en een feministische schrijfster. De vrijwel identieke begin- en eindshots zijn overigens wel enorm sfeervol. Het nieuws wat we daarbij horen is echter weer een typisch dingetje van de tijd waarin het is gemaakt. Al heeft de hele film een aardig hoog eind jaren 60' - begin jaren 70' gehalte, terwijl we hier toch al in 1976/77 zitten.

Wisselvallig, maar de creativiteit is zeer te prijzen.