Cerný Petr (1964)

Wat een heerlijke film is dit toch. De tweede film van Milos Forman is nog echt tsjechisch, in de venijnige sfeer en thematiek. Een typisch jaren-60 film, waarin onder meer de generatiekloof ontzettend hilarisch in beeld wordt gebracht. En het 'Ahoy' van de elkaar groetende pubers zal me eeuwig bijblijven vermoed ik.

Verlegen, beetje onhandige jongen neemt een baantje in een supermarket, waar hij klanten in de gaten moet houden. Zelfs dat gaat hem niet goed af. All with good intentions, ook waar het de meisjes betreft. En eens in de zoveel dagen wordt hij eens flink toegesproken door pa. Film laat het generatie-conflict zien op een vertederende, niet overdreven manier. Peter is uitstekend getypecast. De zwart-wit films van Forman zitten ergens op een nuchter plaatsje tussen de Franse nouvelle vague en het Britse kitchen sink drama in. Sommige aspecten heeft hij later beter uitgewerkt in het overall overtuigendere Loves of a blonde.

Ja, Petr is wel een sukkeltje...

Die gozer op de poster tweede van rechts trouwens ook met zijn slechte dronk (deed me denken aan de ex van de vrouw van Dexter). Geniaal die scène met met met dat:

ik zeg: 'áááhoy!' en jij zegt: '..hòy!'.

Ik vond dit toch een lekker filmpje van Forman. Leuker dan Konkurs en Loves of a blonde. De schreden op het liefdespad van Peter en de eerder aangehaalde gozer zijn pijnlijk om te aanschouwen. Mooi is wel dat Forman beide generaties als sukkel neerzet en zo een spiegel voorhoudt. De typecasting is inderdaad ontzettend goed geweest, want de acteurs acteren sterk komen toch geloofwaardig over ondanks de wat uitvergrootte situaties.

Wat mij betreft Formans beste Tsjechische film!

Met deze film was al te zien dat Forman een hele grote zou worden. Maar niet in dat verstikkende Tsjechoslowakije. Je kunt zien hoe goed hij de gezinssituatie en de jongerencultuur heeft geobserveerd - en met enkele geweldige acteurs - heeft weergegeven. Voor mij heel herkenbaar. Ik was in die jaren ook vaak in Tsjechoslowakije. Ben ook op die dansfeesten geweest. Waar opvallend veel lelijke meisjes rondliepen, net als in deze film. Maar ik kon ook niet dansen, en was al net zo verlegen. Dus werd het ook nooit wat. Maar dat terzijde.

Vind overigens niet dat Petr zo'n sukkeltje is. Aan de ene kant klem tussen z'n vader en moeder die hem voortdurend op z'n huid zitten en aan de andere kant een onmogelijk baantje en een stelletje idiote 'vrienden'. Hij houdt zich nog aardig staande, leert zichzelf dansen en de meisjes vinden hem best aardig. Al gebeurt er verder niks. Want in die jaren gebeurde er gewoon nooit wat. Niemand durfde wat.

O ja, Karel Gott, de Tsjechische 'Elvis Presley', was toen ieders grote held. Niet de mijne. Maar vooral van de meisjes. Hij leek een beetje op Rob de Nijs. Maar maakte later een grote internationale carrière.

In Cerný Petr zien we wat dagen uit het leven van de opgroeiende Petr. En echt heel boeiend vond ik het helaas niet. We zien de dagelijkse strubbelingen - conservatieve ouders die vooral van een hoop mopperen houden, de kalverliefde van hem met Pavla, een baantje in een winkel waar hij niet zo goed in is, en wat interacties met vrienden en andere lokale pubers. Dit levert een paar vrij leuke scenes op (de Ahoy!-scene op het dansfeestje zal ik niet snel vergeten), maar over het algemeen was Cerný Petr best wel saai. Petr is een hele echte, maar niet zo interessante tiener, zijn vrienden en vriendinnetje idem dito, en de geportretteerde generaties (de nukkige oudere, en de wat vrijere jongere) waren voor mij simpelweg niet zo herkenbaar. Jammer, ik vond de rechttoe rechtaan klucht The Firemen's Ball toch best vermakelijk, maar deze film deed het niet voor mij.

Milos Forman observeert graag. Dat weten we al lang en met deze "Black Peter" weten we dat hij dat deed vanaf zijn eerste regisseurswerk.

De film is een kijk op het leven, van enkele jongeren onder elkaar, in het Tsjechoslovakije van de jaren zestig, nog voor de Praagse Lente maar reeds in de ban van twist en andere westerse invloeden.

Komisch om zien hoe onwennig ze waren in hun omgang met het andere geslacht, hoe weinig ze eigenlijk wisten en bovendien, in het geval van Peter, moesten optornen tegen een ouderlijk gezag dat hen geen privacy gunde en terzelfdertijd hen niet spaarde van pijnlijke kritiek.

Veel tempo zit er niet in de film maar vervelen doet hij eigenlijk niet want de scenes zijn zo eenvoudig, onderhuids humoristisch, met close-ups van mensen - vooral de meisjes in de ballroom - in hun natuurlijk gedoe, is de houding van de ouders onvoorstelbaar niet meer van onze tijd en zijn de twistnummers schitterend weergegeven.

Alle jonge acteurs goed in hun rol van onschuldige tiener.

De Tsjechoslovaakse film uit de jaren 60. Zo herkenbaar.

Een flink stuk beter dan Konkurs en familie van latere favorieten van me. Films als Temporada de Patos, Police Adj, Kes, Winter Vacation en En Kärlekshistoria zijn geen van allen heel ver weg, maar allemaal zijn die films ook weer heel anders. Black Peteris een observerende coming of age film met glimlachhumor en non-professionele acteurs. Peter is een doorsnee tiener. Hij heeft zijn eerste baantje, een eerste vriendinnetje, hij gaat uit, maar niet op een hippe plek. Peter is zestien en weet niets van het leven en wat hij ermee moet tot ergernis van zijn vader en baas, Zijn eerste baantje is een soort bewaker in een supermarkt die moet voorkomen dat er gestolen wordt. Zeer geschikt voor een jochie dat zich geen houding weet te geven. Not. Zeer fijne film die heel erg in mijn smaak valt.

Miloš Forman is vooral bekend van z'n Engelstalige werk, maar z'n vroege periode is ook het ontdekken waard. Hij sluit aan bij het sociaal realisme uit die periode. Dat betekent dat het eens niet over het rijkste segment van de bevolking gaat, maar over een gewone jongen met de glamoureuze job van... winkeldetective! En daar blijkt hij niet al te goed in te zijn...

Lichaamstaal en kleding zeggen veel over de personages. Petr loopt met z'n schouders naar voren gebogen, wat op onzekerheid wijst. Z'n vader geeft een preek met z'n duimen achter z'n bretellen, in een poging om autoriteit en levenservaring uit te stralen. Pavla draagt een armband met bedeltjes, wat van een romantische karakter getuigt.

Een centraal thema is de generatiekloof. De oude generatie heeft een arbeidsethos en conservatieve normen en waarden. De jongeren willen vooral plezier maken en dwepen met de westerse popcultuur. De ouderen luisteren naar accordeon, de plaatselijke blaaskapel en polka's. Jongeren spelen gitaar en dansen twist of rock 'n' roll. Ook de reactie op het liggend naakt is verschillend. Er is een tegenstelling tussen de odalisk en de madonna.

Je kunt er verdoken politieke kritiek in zien. Net als de winkelier had ook het Tsjecho-Slowaakse regime een heel systeem om de mensen te bespioneren. Met humor en sociaal en psychologisch inzicht laat Forman zien hoe het was om op te groeien in een satellietstaat.