Djävulens Öga (1960)

M'n eerste Bergman en ik moet zeggen dat ik niet echt onder de indruk ben. Het verhaal is leuk bedacht en de stijl vondt ik leuk, maar voor een komedie is er bar weinig te lachen en is het niet echt goed uitgewerkt. Maargoed door de lage beoordeling verwachte ik zowiezo geen meesterwerk, nu maar eens de goede Bergmans gaan kijken want de stijl sprak me wel aan.

3*

Beetje gedateerde film in de wat sobere Bergman stijl, maar zeker wel genietbaar. Je zult wel wat meer moeten inzoomen op het acteerwerk en de beweegredenen van de personages.

Bij Bergman zijn de existentiële vraagstukken (sterfelijkheid, geloof, eenzaamheid) belangrijk. Verwacht dus geen James Bond film hier, meer iets met een verhalende eigenschap, zoals een middeleeuwse vertelling. Best wel aardig als je dat weet te combineren met wat vrolijke noten; het duiveltje dat maar vrolijk blijft, ook als het in de kast opgesloten wordt en niet te vergeten de oorduivel die alles kan horen, gespeeld door Allan Edwall, die we bijvoorbeeld ook kennen als Kale Peer (Skalle-Per) uit Ronja de Roversdochter (1984)

Beetje voor de liefhebber. Maar ga bij het kijken vooral af op de wat er in de personages omgaat, want anders is het denk ik een hele saaie film (niet denken; laat maar praten, ik zie het wel).

Enige algemene ontwikkeling is dan wel nodig. Maar dat zal voor meer Bergmans gelden.

Lachen met Ingmar,die kende ik nog niet.Niet dat dit pure slapstick is natuurlijk,dat moge duidelijk zijn.Veel meer dan glimlachen kun je niet om de humor die bestsat uit ironie en zowaar wat vleugjes sarcasme.

De film is gebaseerd op een Deens toneelstuk dat op zijn beurt teruggrijpt op de 18-eeuwse komedies,GB Shaw en uiteraard de Don Juan sage zelf.In de introductie wordt ook gesproken over deze film als een capriccio,terwijl de rococo-stijl ook blijkt uit de soundtrack die bestaat uit klavecimbelsonates van D.Scarlatti.

Als je echter denkt dat dit a-typisch Bergman is,vergis je je deerlijk.Alle thema's als god,dood,duivel,geloof,zonde,en verleiding zijn aanwezig en worden ook op de gebruikelijke, sobere,ascetische wijze in beeld gebracht.De herkenning wordt nog vergroot door de aanwezigheid van de bekende cast met figuren als Bjornstrand,Poppe en Bibi .Met als kanttekening dat ik het acteerwerk wat te campy vond.

Het slot is wat ambigu,al krijgt Don Juan duidelijk de rol van tragische held en kampioen van de humaniteit toebedeeld.De Tantalos/Sisyphoskwelling die hij in de hel moet verduren,is niet om jaloers op te zijn

Knappe cast, regie, acting, en mooie vondsten... Alleen kun je je afvragen wat hier eigenlijk de meerwaarde was van het film-genre...

Een Bergmankomedie is niet zo'n bijzonder gegeven als men het soms doet klinken. Bergman heeft zo'n grote reputatie als serieuze regisseur dat zijn gevoel voor humor in een aantal van zijn drama's soms wat vergeten lijkt te worden. Niettemin is dit ook de eerste volle komedie die ik van hem zie.

Hoewel, als zo voluit gaat Bergman niet voor de humor. Het begint veelbelovend, met een sfeervol portret van de hel. De licht-satirische dialoog over de reden waarom het zo verschrikkelijk zou zijn als een vrouw zou trouwen vóórdat ze seks heeft gehad is erg geestig en scherp geschreven. Helaas is dit ook het hoogtepunt van de film. Zodra de actie zich verplaatst naar de Aarde is het toch vooral een aaneenschakeling van dialogen over relaties, die typisch zijn voor Bergman (ondanks de aanwezigheid van duivels en een morele test als centrale punt is dit niet echt een film over religie). Deze dialogen worden licht gebracht, maar zijn niet echt grappig en net iets te serieus van aard om echt te werken tussen de wat meer frivole momenten (vooral rond de priestervader) waarvan er misschien wat meer hadden mogen zijn. Er zit te weinig humor in voor een komedie, maar is te veel een niemendal om te overtuigen als een film over moraliteit en relatieproblemen.

Echt een tussendoortje voor Bergman, met genoeg van zijn stijl (het ziet er weer mooier uit dan je van zoiets als dit verwacht) en thema's om te behagen en het is verre van slecht. Tegelijkertijd is het echter ook niet vreemd dat dit een wat meer vergeten film uit zijn oeuvre is, want er ziet niet echt iets in dat hij niet elders al beter deed.

3*

Wat de discussie betreft of deze film al dan niet een komedie is … in Bergmans eigen woorden was theater zijn echtgenote en film zijn minnares. Ingmar Bergman heeft dus duidelijk affiniteit met de theaterwereld en misschien moet het begrip komedie in deze film eerder gelinkt worden aan wat in het theater als komedie wordt beschouwd. Ten tijde van Shakespeare was een komedie een theaterstuk dat eindigt met een happy end en jawel, meestal met een huwelijk. In dat licht is de term komedie hier nog wel op zijn plaats. Ik heb al heel wat films van Bergman gezien en deze springt er toch wel uit wat droge humor en satire betreft. En zoals The One Ring aangeeft zijn verder alle thema's van Bergman aanwezig in deze film.

Bergmanfans kunnen zeker hun hart ophalen aan deze film, al strekt het wel tot aanbeveling om enige voeling te hebben met christelijke symboliek/iconen voor het goeie begrip. En ja het is een film waarin veel gepraat wordt, maar ook dat is eigen aan Bergman; dialogen die zich op existentieel niveau bevinden. In tegenstelling tot de gemiddelde Hollywoodjunk uit die tijd - ook al gaat het om erg entertainende junk - vind ik zijn films een tijdloze kwaliteit hebben, omdat ze (willen) doordringen tot de essentie van het leven.

Het Oog van de Duivel betekende – behalve de titelsequentie in The Touch – de laatste samenwerking tussen Bergman en cinematograaf Gunnar Fischer. Bergman zelf was echter niet zo te spreken over het eindresultaat, maar ik ben het wel vaker met hem oneens. Het Oog van de Duivel is misschien zelfs wel Bergmans meest geslaagde komedie. De dialogen zijn spitsvondig en de gebeurtenissen neigen soms naar het surrealistische. Bergmans voortreffelijke voorstelling van de hel lijkt te zijn blijven hangen in de renaissance met markiezen en graven als knechten, hoge plafonds en overdadig meubilair. De klavecimbelmuziek sluit er naadloos op aan. Maar ook Bergmans afschildering van de huidige tijd mag er zijn, met plekken als een opgedroogde put die dient als lift van de hel naar de aarde. De cast tilt het allemaal naar een nog hoger niveau: Kulle, Lagerwall en Winge zien er alledrie uit alsof ze zo uit de hel zijn komen wandelen, Poppe is een kindse pastoor die alles maar interessant vindt, en Järrel speelt met verve een getergde duivel.