Kuru Otlar Üstüne (2023)

Vanaf 21 december 2023 in de bioscoop (September Film Distribution)

Weer een meesterwerk van Nuri Bilge Ceylan.

About Dry Grasses review

Weer een vreselijk lange film van Ceylan. Ben zeker benieuwd, maar dit is toch echt een flinke drempel.

Sublieme film, net als de vorige drie van Ceylan. Ik vond met name enerzijds de acteurs (zonder uitzondering!) en anderzijds de diepgang ongeëvenaard. Alleen ben ik niet zo gelukkig met de Engelse vertaling "About Dry Grasses". Het woordje "about" lijkt mij namelijk onnodig vaag: "üstüne" betekent in de eerste plaats gewoon "op": de sneeuw ligt óp de droge grassen! En "Grasses" suggereert het "platte" Nederlandse gras (Turks: "çimen"), terwijl "otlar" volgens mij breder en poëtischer is: "kruiden" zoals het Franse "herbes". Enfin, maar om te zeggen dat vertalen altijd een mogelijk verlies van nuance impliceert...

De opening van dit trage, praatzieke drama zet de toon. Docent Samet [Deniz Celiloglu] keert na een vakantie tijdens een stevige sneeuwbui terug in het dorpje waar hij zijn vierde en laatste jaar als docent kunstgeschiedenis doorbrengt. Ceylan gebruikt minuten om iets te laten zien wat hij ook in een paar tellen had kunnen doen: het sneeuwt, het is koud, het is afgelegen. Deze film bestaat uit teveel vertragende momenten en statisch gefilmde gesprekken over zin en onzin van het leven. Verweven is een boeiende verhaallijn waarin Samet en zijn collega Kenan [Musab Ekici], met wie hij samenwoont, worden beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag. Omdat de schoolleiding weigert duidelijk te maken wie deze beschuldigingen heeft geuit, neemt bij Samet de frustratie toe. Zolang het zich richt op de oorzaken en gevolgen van dit conflict, is dit vaak fascinerend. Zodra de thee ter tafel komt en er allerlei losjes verwante thema’s bij worden gesleept, wordt het slaapverwekkend saai. Ece Bagci is buitengewoon als een van de betrokken leerlingen.

Twee schitterende films, deze About Dry Grasses van Ceylan, de andere Perfect Days van Wim Wenders, gooien voor het afsluiten van het jaar mijn lijstje hopeloos overhoop. Ze dwingen haast ook tot een vergelijking.

Perfect days is een verstilde film over een man die in woord en daad de christelijke, of zo u wilt boeddhistische of what ever welke religieuze normen en waarden uitdraagt. Nobel, vol van naastenliefde, innig tevreden met zijn nederige bestaan in het ondermaanse. Zijn relatie met een kind, in zijn geval een van huis weggelopen pubermeisje, blijft puur en onbesproken.

Hoe anders is onze Samet. Boos en verongelijkt kijkt hij de wereld in. Boos op een overheid bijvoorbeeld die hem al vier jaar laat wegrotten in een afschuwelijk gat, waar het de ene helft van het jaar winter is en bitter koud en andere helft meteen het andere uiterste. Het gras blijft er altijd dor en geel, net als de mensen die er wonen. Dor en vergeeld, benepen en bekrompen, vol met menselijke onhebbelijkheden zoals woede, afgunst en jaloezie. En niet in staat om iets te maken van hun leven.

In niets lijkt hij op een vleesgeworden engel. Nee mensen zijn niet onschuldig bij Ceylan, ook Samet niet.

Lastig, want je wil je toch altijd graag identificeren met de hoofdpersoon, ook al leeft hij of zij zonder god en gebod.

We zien hoe Samet zijn leerlingen soms de volle laag geeft, hun dromen beschadigt door ze hun toekomst te voorspellen: arm zullen ze voortploeteren in dit godvergeten oord. Hoe hij een leerlinge, nota bene een lievelingetje van hem, sart door een briefje wat niet voor zijn ogen bestemd is achter te houden. Hoe hij een vrouw wegkaapt voor zijn collega, huisgenoot en vriend. Lelijk en doorzichtig.

Ook van de mythe van het onschuldige kind, bij Wenders zo schitterend verbeeld in het kind dat zittend in de bus een glimp van de engel ziet ( In Himmel über Berlin) blijft bij Ceylan weinig over. Het kind is bij hem, net als bij Béla Tarr bijvoorbeeld, al helemaal mens, met alle doortrapte en lage streken al in zich, alleen is de uitvoering nog wat ongeoefend. Bij Tarr vermoordt het kind haar kat, hier richt ze de meester waarmee ze het meeste heeft bijna te gronde.

Maar aan het einde brengt ze hem een zoenoffer. Een klein geschenk, misschien weer niet zo onschuldig als het op het eerste gezicht lijkt. Een met mama gebakken cake gaat vergezeld van rode lippenstift. Eva en de appel.

"Mag ik weg?" vraagt ze, als ze genoeg heeft van zijn gepreek.

Ecce Homo Zie de mens. Een mens die je uiteindelijk toch omarmt en liefhebt. Voorwaar een mooie kerstgedachte. Bedankt Nuri Bilge.

Vreselijke film!

Je verlangt na afloop naar de tijd dat mensen nog gelijk riepen: ''neuken''?

Dat de film ruim 3 uur duurt betekent niet dat hij gelijk goed is. Jammer, had wel degelijk hoge verwachtingen. 100% liever Perfect Days i.p.v. dit soort praatzieke films. Kent zeker een paar goede momenten deze film, maar rechtvaardigen absoluut niet de totale speelduur. Hielp niet mee dat ik de hoofdpersoon ook maar een eikel vond.

Lang, dat vooral. Deze regisseur staat erom bekend maar het vervelende is dat de lengte lang niet altijd gerechtvaardigd wordt. Scènes buiten met de schitterende omgevingen zijn nog wel mooi en dan is een shot dat een tijdje duurt nog wel van meerwaarde, maar de vele binnenscènes zijn visueel nauwelijks interessant. Qua kadreringen allemaal opzich prima, maar niet om minuten te kijken. Vooral omdat de gesprekken nergens boeien. Ik keek recent Anatomie d'une Chute waar wel zinnige dingen naar voren kwamen, herkenbare zaken ook, waar het gaat om problemen van mensen en hun onderlinge relatie. In deze film praten mensen om het praten, duidelijk dat de regisseur dingen kwijt wil en zijn personages ervoor gebruikt.

Effectief kijken we naar twee films, twee verhalen, die achter elkaar zijn geplakt met dezelfde hoofdpersoon. De eerste helft heeft een aanloop naar de beschuldiging, de tweede helft draait ineens veel meer om een driehoeksrelatie. De film mist hierdoor focus en begint die tweede helft echt langdradig te worden. Dat eindeloze gesprek aan tafel dat ook nergens weet te boeien. Visueel ook wederom niet interessant, behalve dat ene shot als Nuray opstaat en je van achter haar hoofd kijkt naar Samet en de camera langzaam naar achteren rolt voordat ze opstaat. Erg gaaf. Om even later heel raar ineens in een studio te belanden. Ceylan zal er vast van alles mee bedoelen maar als je al niet uit de film was geraakt door de langdradigheid, dan nu alsnog wel.

Het helpt ook niet dat Samet vanaf seconde 1 al in mijn irritatiezone zat. Ik dacht direct al: wat een irritant ventje. Bleek hij ook nog een rancuneuze hufter te zijn. Maar wel één die te veel zo is geschreven omdat de regisseur zo'n iemand nodig heeft om zijn verhaal te vertellen. Geen moment voelt echt aan.

Allemaal heel negatief maar de score valt nog wel mee. De eerste anderhalf uur zijn goed door te komen, de omgevingen prachtig, af en toe komen er nog wel boeiende zaken langs (modern/stad vs ouderwets platteland) al hangen die er wel wat bij, de sfeer is op momenten prima en fijn en ook wordt er sterk geacteerd. 2,5*.

Twee keer een opmerking die bij mij dezelfde reactie oproept : Is dat niet eigen aan, méér nog, de essentie zelf van film, literatuur en zelfs Kunst in het algemeen? En is bovendien de titel van de film niet "About dry grasses", datgene waartegen de hoofdpersson (= de mens) hopeloos probeert te vechten (maar die het daardoor alleen maar nog hopelozer maakt)?

Zeker. Maar als vervolgens personages en/of plot voor mijn gevoel vooral zo geschreven zijn om die ideeën naar voren te brengen en niet echt aanvoelen als echte personen (en dat had deze film op momenten net iets te veel) dan stoort het wel. Dat er een conflict in het stuk zit dat zo aanvoelt alsof er nu eenmaal een conflict moet zijn. Die scheidslijn is dus en soms zal ik eenzelfde conflict de ene keer wel accepteren en een andere keer niet.

In literatuur is dat overigens minder nadrukkelijk een stoorzender voor mij dan in film; literatuur mag meer gekunsteld zijn. Al vond ik zo'n boek als Revolutionary Road precies om die reden vreselijk.

Het punt overigens waar ik het meeste over viel waren niet zozeer de personages of plot (die beide wel redelijk realistisch aanvoelen) maar vooral de hele lange gesprekken en het conflict wat daaruit zou moeten komen. Door de tevens weinig bijzondere en statische manier van vertellen stoorden die stukken vooral. Ellenlange voor mij niet boeiende gesprekken. Zo'n ruzie in Anatomie d'une Chute vond ik veel beter, die kwam echt vanuit de personages en niet zozeer uit de pen van de schrijver.

Ik begrijp je gevoel wel, mjk87, maar voor mij had het toch allemaal betekenis. De verhouding tussen Samet en Nuray (overigens schitterend vertolkt door Merve Dizdar!) had niks romantisch of intiem, er was geen enkele vonk (in tegenstelling tot Kenan-Nuray!), maar dat maakte het juist zo schrijnend: ze belanden samen in bed omdat ze allebei op eigen manier héél behoeftige mensen zijn, zoals wij allemaal, maar niet vooraleer ons op de hopeloze kilheid en afstandelijkheid (4de muur!) is gedrukt. De inhoud van het lange tafelgesprek moet je natuurlijk zien tegen de politiek-sociale achtergrond van Turkije, maar is uiteindelijk toch ook wel universeel, en illustreert voor mij vooral de krampachtige maar hopeloze poging van "intellectuelen" om dichter bij elkaar te komen: willen maar niet kunnen...

Alles wat Ceylan kenmerkt, zit opnieuw in deze film: het moderne Turkije tegenover het rurale, competentie is ondergeschikt aan hiërarchie, verstikkende bureaucratie, zoektocht van personen naar zingeving, eigenwaarde en connectiviteit met de wereld, sfeervolle betoverende shots, erg naturel acteerspel enzoverder. Een 'lange' opsomming van wat goed is in deze film en in deze tijden van razendsnelle cuts is een verstilde film een verademing. Toch maakt Ceylan één fout, in zijn drang om de zaken te duiden en uit te beelden, maakt hij zijn film TE lang waardoor hij de betovering van zijn eigen film toch een beetje ondermijnt.

Eindelijk ook meegepikt. Voor Ceylan moet je je tijd nemen. Ook hier opnieuw. Centraal staat Samet, een tekenleraar die zijn dagen in het vergeten gat in Anatolië aftellen, want volgend jaar gaat hij naar Istanboel waar zijn kwaliteiten wel naar waarde geschat zullen worden.

Hij hekelt de dorpsmentaliteit, de bekrompen geesten en weinige toekomstperspectieven die ze hebben. Nu niet dat hij daar steeds zelf het goede voorbeeld voor geeft. Hij lijkt eveneens aangestoken te zijn door het ambitieloze virus.

Wanneer hij beschuldigd wordt van grensoverschrijdend gedrag ervaart hij dit als onrechtvaardig. Daarnaast is er in de film aandacht voor de driehoeksrelatie tussen hem, zijn medebewoner en Nuray, eveneens leerkracht in een naburige school. Bij vlagen interessant en onderhoudend. Bij Ceylan eveneens prachtige plaatjes van de sneeuw of de omgeving. Schilderachtig mooi!

Na de winter komt de zomer. Het gras dat gisteren nog onder de sneeuw zat, is vandaag al droog door de warmte. Een bruuske tegenstelling, ook herkenbaar bij de mens...

Het is het thema dat de slow-cinema-film van Nuri Bilge Ceylan op het oog heeft en dat hij vooral etaleert in knap, wervelend dialoogwerk, met de scene (het etentje) tussen de twee opponenten, Samet, de man met de onhechte band met het leven, iindividualist, egoïst, pessimist, overtuigd dat er in het leven uiteindelijk toch niets te bereiken valt en Nuray, dik onder de tegenslag maar gelovend in de echte waarden van het leven.

Een zeer mooie film waarin de regisseur ook bewijst thuis te zijn in het brengen van portretten, tekeningen en landschappen. Mooie afwisseling tussen de toch intense te volgen gesprekken. Een knap geheel dus met ingeleefde acteerprestaties waarbij actrice Merve Dizdar in Cannes werd gelauwerd.