Prova d'Orchestra (1978)

Volgens mij de laatste een echte goede film van maestro.

Erg fijn filmpje van Fellini, dat samen met E la Nave Va zijn beste werkje van de periode na Amarcord is.

Prova d’Orchestra is een grappige, poëtische en chaotische korte pseudo-documentaire over een uit de hand lopende orkestrepetitie die gehouden wordt in het oratorium van een Middeleeuwse Romeinse kapel, waar een televisiecrew op dat moment opnamen maakt over het orkest.

Het filmpje is een hilarische satire op de maatschappij, een politieke fabel en een hommage aan Nino Rota, Fellini’s huiscomponist, die voor deze film zijn laatste Fellini-score voor zijn dood componeerde. Prova d’Orchestra is eigenlijk een filmpje vol symboliek, waarin het orkest model staat voor de Mensheid en waarin de tekortkomingen van zowel de anarchie als van de autoritaire machten aan bod komen.

Voordat de revolutie zijn aanvang neemt worden enkele orkestleden geïnterviewd door de televisiecrew. Dit zijn de fijnste momenten van de film. De muzikanten verhalen gepassioneerd over hun instrument, over haar geschiedenis en over de betekenis ervan voor het orkest en voor de mens. Ze zien de instrumenten allemaal als metafoor voor het een of ander, wat grappige uitspraken oplevert.

Na de zoveelste woede-uitbarsting van de dirigent breekt de hel los en treedt de chaos in, wat uitmondt in een opstand en uiteindelijk, nadat op bizarre wijze een einde komt aan de chaos, in een pure symfonie.

Een uitstekend werkje dat voor de liefhebbers van Fellini niet gemist mag worden.

Ik vond er weinig aan. Het is een nogal slordig ogende en zeer chaotische - ongetwijfeld de bedoeling maar het werkt voor mij niet - bedoeling die wat mij betreft nergens echt uit de verf komt. De minste die ik van Fellini heb gezien. Jammer.

Niet eens onaardig, maar een mindere en nogal tegenvallende Fellini en dat komt onder andere door de beperkingen die hij hier heeft. Deze film is overduidelijk met een zeer beperkt budget gemaakt en dat wreekt zich nogal omdat Fellini zich daar niet echt thuis bij lijkt te voelen. We zien een film waarin de uitbundige regisseur die Fellini sinds begin jaren '60 meer en meer geworden was zich aan het inhouden is.

Daarbij vond ik de vertaling van revolutionair denken in de maatschappij naar binnen het orkest nogal flauw. De beste momenten zitten in het begin als we flarden van conversaties van de orkestleden opvangen, maar zelfs die scene kan niet in de schaduw staan van bijvoorbeeld de terrasscene in Roma.

Het begint er voor mij steeds meer op te lijken dat dat Amarcord was, met enigzins een opleving bij E Le Nava Va, want ook Casanova viel me al tegen. Maar goed: binnenkort komt een andere late Fellini aan de beurt (Ginger & Fred) en wordt me meer duidelijk.

2.5*

Zoveelste meesterwerk van de Italiaanse grootmeester. Zijn latere werk wordt toch wel behoorlijk onderschat. Samen met "Ginger E Fred" is dit Fellini's beste film na "Amarcord". "Orchestra Rehearsal" is een korte maar briljante en vaak humoristische film met een duidelijke boodschap, die ook ruim dertig jaar later niets aan kracht heeft verloren.

Fellini maakte Prova d'Orchestra voor de Italiaanse televisie en had een beperkt budget om mee te werken. Hierdoor gaat een deel van de pracht en praal van veel andere projecten voor een deel verloren. Het beperkt zich nu tot een sobere locatie, maar weet ruimschoots te overtuigen door de Fellini elementen die niet verloren zijn gegaan.

Het orkest en dirigent worden gebruikt om de maatschappij weer te geven. Dit in het achterhoofd houdend is het een inhoudelijk best een goede film. Maar zelfs door dit niet mee te nemen in de waardering levert het een aardig humoristische kijk op een orkest weer. Na een tamelijk humoristische stel anekdotes en grappen van de verschillende orkestleden, met typische Italiaanse uitbundigheid, eindigt het in een overheerlijke chaos. Behoorlijk onderhoudend dus. Tevens is het als Nino Rota liefhebber een tamelijk ontroerend eind van diens samenwerking met Fellini, zo vlak voor zijn dood.

Ik deel deze mening van Down_By_Law. Ook de andere latere Fellini's die ik heb gezien, Casanova, E la nave va en Ginger e Fred vond ik allemaal erg knap, vooral om hun rechtlijnigheid en thematische focus. Ook de reacties van gimli f en neo kan ik me goed vinden. Prova d'orchestra was voor mij een echt Fellini-juweeltje...

Misschien minder extravagant en "fantastisch" dan films als Satyricon en Casanova, en zeker ook wat "realistischer" (geen in de camera starende personages, echter nog wel karakteristieke koppen), maar nog altijd net zo warmbloedig, eigenzinnig, gepassioneerd en geestig als Fellini's beste werk. De mogelijke allegorische lagen (autoriteit versus democratie versus anarchie) doen mij niet zo veel, en als dat de enige bedoeling van de film zou zijn zou hij volgens mij een jaar of tien te laat zijn gekomen; het portret van een mini-maatschappij en hoe alle individuen, eigenaardigheden en temperamenten daarbinnen botsen blijft echter onverminderd interessant en vaak ook bijzonder grappig.

Fellini beperkt zich qua tijd en ruimte. Alles speelt zich af in één kapel (oratorio) gedurende één repetitie. De bejaarde kopiist zet de handgeschreven partijen klaar op de pupiters. Het wordt een soort young person's guide to the orchestra, waarbij muzikanten om beurten uitleggen waarom ze zo'n innige band hebben met hun instrument. Menselijke karaktereigenschappen worden toegekend aan de praalzuchtige viool, de toonaangevende hobo en de scheten latende contrafagot.

Het is ook een allegorie op de maatschappij. Onder invloed van de vakbonden breekt een opstand uit tegen het grove, autoritaire gedrag van de dirigent. Voorzichtige protesten slaan om in tumult. Je kunt sympathie hebben voor de roep naar individuele vrijheid, maar zonder discipline en een strakke leiding kan een orkest geen hoog niveau bereiken.

Bekende acteurs zitten er niet in, maar wel karakterkoppen. Van de zwaar opgemaakte fluitiste dacht ik even dat het een travestiet was. De muziek van Nino Rota klinkt speels en nostalgisch.