Onder het Maaiveld (2022)

Vanaf 5 januari 2023 in de bioscoop (M&N Film Distribution)

EDIT: vanaf 2 maart 2023 in de bioscoop.

Indrukwekkende documentaire/film over het onzichtbare leven onder de grond (maaiveld).

Mooi in beeld gebracht van bacteriën en schimmels die met het blote oog nauwelijks zichtbaar zijn voorzien van bijbehorende geluidseffecten.

Met als doel de circulaire landbouw te promoten en een ieder kennis te laten maken hoe het in toekomst verder kan gaan zonder de aarde naar de kloten te laten gaan.

Soms indrukwekkend, maar er had meer ingezeten qua diepgang.

Altijd ga ik met enige aarzeling een natuurdocumentaire zien, maar die verdween al naar een paar minuten.

Deze documentaire geeft een fascinerend beeld van de grond en zijn onderwereld waaraan we altijd zo achteloos voorbijgaan. Realistische beelden van aarde en insecten worden afgewisseld door beelden van de uitvergrote onderwereld af, hypnotiserend en van een prachtige abstractie, begeleid door een muziekscore die op zijn minst passend is.

Daarbij wordt de kijker serieus genomen en niet als een domme onwetende toegesproken door de off screen stem. Helaas gaat de docu hierin soms te ver. Zeker wanneer wetenschappers aan het woord komen, haakte ik regelmatig af: goed bedoelde informatie, maar publieksonvriendelijk gebracht.

Na de eindcredits krijgen we nog een paar scènes van lieve mensen voorgeschoteld. Loop gerust weg, want ze zijn irritant, doen afbreuk aan de filmervaring en voegen helemaal niets toe.

Pure ecoporno. Vroege vogels x Tegenlicht op hun best. Later ff uitgebreider.

Toegegeven, ik ben een ecomaniak. Ornithologie, botanie, myrmecologie, bryologie enz, ik heb er boekenplanken vol over. Des te meer aanleiding dat ik me de laatste jaren ben gaan storen aan de stortvloed aan NL natuurdocu's. Vaak met prachtige beelden maar ook vrijwel altijd met een voiceover die zo nodig een narratief moet forceren, en een ecovriendelijke boodschap die je woordelijk door de strot gedouwd wordt, en waar de mens meer centraal staat dan het natuurlijke onderwerp. Dat doet “Onder het maaiveld” even anders.

De opening is oogverblindend, tot het psychedelische aan toe. Beelden van microzoa, bodemleven en tot mycorrhiza uitdijende myceliumdraden. Doe mij daar anderhalf à twee uur van, suggereer een narratief of chronologie, huur een goeie ambientcomponist in en voilá mijn film van het jaar. Nu was ik allang blij dat zulke beelden regelmatig terugkwamen in bevredigende balans met de rest.

Die rest wordt gevormd door een mix van bodemexperimenten, initiatieven van burgers om meer in balans met de ecologie te leven en wetenschappers die informeren al dan niet vanuit onderzoek. De afwisseling en balans daarin is vrijwel perfect. Wat moeilijker inhoud wordt niet geschuwd, maar vervolgens weer afgewisseld met wonderschone beelden van onder en op de bodem. Hierdoor blijft de film onderhoudend en niet saai. Zelfs de jonkies in de zaal zaten aan hun stoel gelijmd, en dat wil wat zeggen.

Persoonlijk, als ecofiel, had ik nog wel latijnse namen bij de beestjes willen hebben, en écht alle diertjes en planten benoemd zien worden, zei de gek. Maar serieus; zo klein linksonder in de beeld als de info nu, had dat niet misstaan en de niet-wetenschappelijke leek niet eens gestoord, denk ik.

Het stukje na de aftiteling vond ik juist toevoegen, en sympathiek. Door het ná de aftiteling te plaatsen geeft aan dat ze zich ondergeschikt maken aan de gepresenteerde initiatieven die er op volgen. Middels een leuke animatie van Nederland waar ongeziene schimmels, intentie, vrucht krijgen, paddenstoelen oftewel initiatieven, krijg je wat lui te zien die op nieuwe manieren in meer balans met de bodem en ecosysteem leven; boeren met nieuwe bedrijfsvoering, tot perfect eindigend bij kinderen op het schoolplein. Met de hoop op massale navolging uitgebeeld in een Nederland waar overal paddenstoelen bloeien. Geen voiceover die je een boodschap opdringt, maar middels beeld aangeboden, een stuk respectvoller naar de intelligentie en keuzevrijheid van de kijker.

Zo biedt “Onder het maaiveld” een informatieve, sensatieloze, intelligente documentaire. Boordevol info, geweldige beelden en de nadruk waar die hoort; eerst de blik op de natuur en dan pas op hoe de mens daarmee het best om kan gaan. Een sterke combo van het natuurexploratieve van Vroege Vogels, met de blik op de toekomst zoals Tegenlicht zo goed kan.

Ook goed kijkvoer voor elke landbouwer, om de blik zo nodig te verbreden en aan het denken te zetten hoe het ook kan. Strokenlandbouw ftw.

Een stelletje yuppen koopt een boerderij met een lap grond in Abcoude, verkondigt dat ze de grond zo weinig mogelijk willen aantasten en bedekken de grond vervolgens met karton om het gras af te laten sterven! In de twee jaar die volgen doen ze een bescheiden variant op het superieure The Biggest Little Farm en zien we hoe hun moestuintje uitgroeit tot een stuk grond waarop ze op natuurlijke wijze voldoende voedsel kunnen telen om van te leven. Tussendoor reizen we naar verschillende plekken waar mensen een manier hebben gevonden om de beschikbare grond op effectieve wijze te gebruiken om de leefbaarheid te verbeteren. De titel suggereert dat het vooral gaat om de miljarden micro-organismen die ‘onder het maaiveld’ leven, maar daarover komen we niets nieuws te weten. Vele organismes passeren in rap tempo de revue in de vorm van een plaatje en de afmeting, want Verkerk verruilde diepgang voor visuele hoogstandjes voorzien van een soms ronduit irritante score. De onderliggende boodschap is goed en het segment over een boer die een land op natuurlijk wijze liet uitgroeien tot een bos is ronduit hoopvol.