L'Atelier (2017)

Vanaf 2 augustus in de bioscoop (Cinéart)

Interesse gewekt, al vond Entre les Murs toch iets tegenvallen destijds.

La Ciotat is een stadje aan de kust van Zuid-Frankrijk dat vroeger een belangrijke havenplaats was. De haven is nog steeds in gebruik, maar de stad heeft veel van zijn glans verloren. Een aantal probleemjongeren moet in de zomer meedoen aan een workshop en Antoine [Matthieu Lucci] sluit zich aan bij een workshop roman schrijven onder leiding van de gevierde schrijfster Olivia Dejazet [Marina Foïs]. De bedoeling is dat de deelnemers gezamenlijk tot een plot komen en dit ook samen uitwerken. Dat leidt tot heftige discussies, meestal aangezwengeld door Antoine zelf. Even geschrokken als geïntrigeerd door Antoines bijdrage aan het groepsproces, zoekt Olivia toenadering tot Antoine in de hoop zo zijn ware aard te ontdekken.

Laurent Cantet maakt goed gebruik van de locatie en weet het gevoel van verval en verveling, een belangrijk motief, doeltreffend te visualiseren. Lucci is uitstekend in de hoofdrol, waarbij hij op subtiele wijze een glimp van de duistere kant van zijn karakter toont, maar ook de sympathieke kant, vooral in de scènes met zijn jonge neefje. De andere deelnemers aan de workshop zijn ook goed neergezet en de heftige discussies leveren spannende momenten op. Het blijft echter teveel bij gepraat en er zijn teveel trage sequenties. Bovendien is de ontknoping teleurstellend, zeker gezien de dramatische opbouw naar die finale.

Het grootste deel van de film zien we een aantal probleemjongeren bezig op een workshop om bij wijze van sociale integratie gezamenlijk een thriller te schrijven (vanuit het idee dat schrijven je een weg uit de verveling en je zelfvertrouwen geeft en je weer contact laat maken met de wereld en hogere cultuur). Zo’n workshop klinkt niet erg verheffend en de film is dan ook voor een groot deel weinig boeiend: de ideeën voor de thriller waarmee de pubers komen zijn uiteraard clichés maar ze werken wel goed mee en hun eerste schrijfsels zijn literair erg volwassen hetgeen dan weer erg ongeloofwaardig is.

De film zelf, dus het verhaal van die workshop, ontwikkelt zich ook als een thriller en die is een stuk interessanter, al laat die ontwikkeling zich wel erg lang op zich wachten en lijkt de film in dat opzicht even weer een saai politiek correct pamflet te worden met de blanke extreem-rechtse Antoine als pispaaltje van niet alleen de groep maar ook van de regisseur. In ieder geval weet de docente Olivia geen raad met hem en ontstaat er een spannend spel van aantrekking en afstoting tussen Antoine en Olivia. Dat deel van de film is geslaagd en de film werkt zelfs naar een heuse spannende climax toe. Het verband tussen de thriller van de workshop en de thriller van de film is ook interessant: Olivia schrijft over moordenaars maar heeft nooit de behoefte gevoeld ooit te moorden terwijl Antoine nooit heeft geschreven maar wel graag wil moorden en aldus de fictie werkelijkheid kan laten worden (en omgekeerd Olivia’s opdracht ter harte neemt vanuit zijn eigen leven te schrijven). De film lijkt een dubbele boodschap te hebben: enerzijds een politiek incorrecte boodschap omdat de Gutmensch Olivia geen contact blijkt te hebben met de echte wereld maar anderzijds ook wel weer een politiek correcte boodschap dat terroristen eigenlijk eenzame mensen zijn die willen doden uit verdriet in plaats van uit ideologie of uit slecht karakter.

Al met al een film met zwakke en sterke punten, waarbij de sterke punten uiteindelijk nipt overwinnen.

Een intrigerend drama waarbij het lange tijd onduidelijk is welke kant het opgaat, waardoor deze film ook het karakter heeft van een thriller. In L'Atelier volgen we een groepje werkloze jongeren in het in verval geraakte Franse havenstadje La Ciotat, dat onder leiding van de schrijfster Olivia Dejazet (een sterke rol van Marina Foïs) een schrijfworkshop volgt, om zo hun kansen op de arbeidsmarkt te vergroten.

De film doet qua opzet enigszins denken aan Entre les Murs, waarin de dynamiek tussen een bevlogen leerkracht en een klas (kansarme) leerlingen indrukwekkend in beeld werd gebracht. In L'Atelier is het uitgangspunt in de eerste helft van de film ongeveer hetzelfde, hetgeen boeiende cinema oplevert: de interactie en dynamiek tussen Olivia en de jonge cursisten en tussen de jongeren onderling, waarbij maatschappelijk actuele thema's aan bod komen met felle discussies als gevolg, doet je op het puntje van je stoel zitten. Hierin zit voor mij de kracht van deze film, waarbij opgemerkt moet worden dat het merendeel van de jongeren voortreffelijk acteert, een prestatie van formaat gelet op het feit dat zij veelal niet professionals zijn, maar lokale jongeren die voor deze film zijn gecast.

Halverwege de film wordt de groepsdynamiek losgelaten en gaat de focus naar de jonge cursist Antoine (een eveneens sterke rol van Matthieu Lucci), die dan al menigmaal de katalysator is geweest tijdens pittige discussies, en de dynamiek tussen hem en Olivia, die geïntrigeerd is geraakt door de introverte en intelligente jongen. Vanaf dat moment worden er thrillerelementen aan de film toegevoegd en is het steeds gissen waar het naartoe gaat. Daarbij wordt de spanning flink opgebouwd, culminerend in een scene die de geloofwaardigheid van de film wat onderuit haalt en ook weinig toevoegt. Vooral als daarna blijkt hoe de vork in de steel zit.

Altijd benieuwd naar de nieuwe film van Cantet en altijd jammer, wanneer deze tegenvalt. Zoals deze.

Na een flitsend begin, waarin een aantal jongeren van verschillend pluimage op een schrijfworkshop volstrekt naturel discussieert over de plot van een thriller en waarin zij actuele thema's heftig en soms grimmig aanpakken - op het puntje van mijn stoel keek ik naar een voor mij onbekende wereld -, verschuift de focus naar een van hen en naar de fascinatie van de docente voor zijn achtergrond. Dan zakt de film weg, irriteren de gesprekken, wordt het plot ongeloofwaardig en blijkt uit het moralistische slot, dat een schrijfworkshop heilzaam werkt op een eenzame jongere met extreme ideeën. Hoe erg wil je het hebben?

Prachtige film, groot fan van Cantet. Einde kwam bij mij binnen en gonst nog steeds wat na.

Ongemakkelijke film, die nog een tijdje bij mij doorzeurde. Dat vind ik altijd een groot plus. Er worden hier zinnige dingen over de film gezegd, waar ik me wel in kan vinden. Was onder de indruk van het spel van Marina Foïs, maar vooral ook van Matthieu Lucci. Knappe rol waarin hij zijn sympathieke kant en zijn gevaarlijke kant laat zien.

Wat ik minder sterk vond: je zit voortdurend te wachten tot er een dramatische uitbarsting komt, analoog aan het geweld in de schrijfopdrachten. Want ook al gaat Antoine daarin het verst, ook de andere deelnemers en schrijfster Olivia koketteren daarmee. Die uitbarsting komt er echter niet. De film is vooral ook een knappe inkijk in de leefwereld van jongeren in ons tijdsgewricht. Hun moraal is een geheel andere dan die van de ouderen. Wat ik jammer vond dat we niet iets meer te zien kregen van La Ciotat en de overblijfselen van wat eens een bloeiende scheepswerf was die aan duizenden mensen werk verschafte. Tenslotte was dat één van de thema's van de schrijfopdracht. Het slot van deze film vond ik eigenlijk wel sterk, en hoopvol.

Nee, dit is zeker geen Entre Les Murs. Al kun je Cantet zijn stempel wel herkennen. Een matig drama waarmee inhoudelijk niet genoeg gedaan wordt om echt te kunnen boeien. De sobere stijlkeuze werkt eerder tegen dan mee. Dit was in handen van de Dardennes broeders ongetwijfeld een pareltje geworden. De hoofdrolspeler is overigens fenomenaal, en maakt een kijkbeurt in ieder geval waard.