Κλίμα

Κλίμα ονομάζεται η μέση καιρική κατάσταση ή καλύτερα ο μέσος καιρός μιας περιοχής, που προκύπτει από τις μακροχρόνιες παρατηρήσεις των διάφορων μετεωρολογικών στοιχείων, τυπικά σε μια χρονική περίοδο άνω των 30 ετών.^[1]^[2] Το κλίμα επομένως είναι κάτι διαφορετικό από τον καιρό, που χαρακτηρίζεται σαν μια φυσική κατάσταση της ατμόσφαιρας κατά τη διάρκεια μιας μικρής χρονικής περιόδου. Το κλίμα παίζει σπουδαιότατο ρόλο, τόσο στο φυτικό όσο και στο ζωικό βασίλειο. Από το κλίμα ορίζονται οι ζώνες της βλάστησης, καθώς και η κατανομή των ζώων και των ανθρώπων πάνω στη Γη. Ο τύπος ενός κλίματος συνήθως καθορίζεται από την κλιματική ταξινόμηση Κέππεν, που υιοθετεί διαφορετικές κλιματικές ζώνες με βάση τη βλάστηση κάθε περιοχής.

Παράγοντες μεταβολής κλίματος

Οι παράγοντες που συντελούν στη μεταβολή του κλίματος από τόπο σε τόπο είναι:^[3]

το γεωγραφικό πλάτος και το γεωγραφικό μήκος
η διανομή ξηράς και θάλασσας
το ανάγλυφο και η κάλυψη του εδάφους (με βλάστηση ή κάτι διαφορετικό)
οι άνεμοι
τα κέντρα υψηλής και χαμηλής πίεσης κ.ά.
Το υψόμετρο από την επιφάνεια της θάλασσας/ακτής/ωκεανού.

Ταξινομίες κλίματος

Η διάκριση των διάφορων ποικιλιών κλιμάτων έγινε γύρω στον 5ο αιώνα π.Χ. από τους αρχαίους Έλληνες. Η Γη διαιρείται σε πέντε ζώνες ανάλογα με το κλίμα:

την Ισημερινή ή διακεκαυμένη
σε δύο εύκρατες και
σε δύο πολικές.

Η πρώτη αυτή διαίρεση της Γης σε ζώνες βελτιώθηκε και έγινε νέα διαίρεση σε ζώνες θερμοκρασίας, ανέμου και βροχής. Επειδή όμως οι διάφορες ζώνες είναι φυσικό να μην έχουν το ίδιο κλίμα, έγινε μια ταξινόμηση κατά την οποία ενώνονται τα διάφορα κλιματικά στοιχεία και συνιστούν τους κλιματικούς τύπους. Οι βασικότεροι κλιματικοί τύποι είναι:

ο ηπειρωτικός ή χερσαίος
ο θαλάσσιος ή ωκεάνιος και
ο τύπος ορέων και ύψους.

Παράλληλα με αυτή την ταξινόμηση έγιναν στα τελευταία χρόνια και άλλες προσπάθειες ταξινόμησης των κλιμάτων, για γεωργικούς κυρίως σκοπούς. Την τελευταία ταξινόμηση, την έκανε ο Άγγλος κλιματολόγος Μπρουκς, που διαίρεσε τη Γη σε εννιά ιδιαίτερες περιοχές, με βάση τον οικισμό των ανθρώπων και σε συνδυασμό με την οικονομική γεωγραφία και την ανθρώπινη δραστηριότητα.

Οι ιδιότητες του κλίματος επιδρούν όχι μόνο στο υλικό, αλλά και στο ηθικό και πνευματικό στοιχείο του ανθρώπου, αυτές επιβάλλουν τον τρόπο της ζωής, αναπτύσσουν το φρόνημα και γενικά παρέχουν τα σπουδαιότερα στοιχεία της ηθικής και υλικής κατάστασης των λαών. Οι άριστοι λαοί και οι μεγαλύτεροι πολιτισμοί αναπτύχθηκαν στα εύκρατα κλίματα, ενώ στα υπερβολικά θερμά ή στα τροπικά και στα ψυχρά ο άνθρωπος άργησε να προοδεύσει στον πολιτισμό. Η τοπική επίδραση της βλάστησης στο κλίμα δρα κατά γενικό τρόπο ψυκτικά, γιατί τα φυτά από τη μία μεριά απορροφούν μέρος απ' την ακτινοβολούμενη ηλιακή ενέργεια που μετατρέπουν σε δυναμική ενέργεια, και από την άλλη εκθέτουν στον αέρα εκτεταμένες επιφάνειες, που εξατμίζουν την υγρασία που αντλούν από τη γη. Τα θαλάσσια κλίματα είναι γενικά βροχερότερα από τα ηπειρωτικά και έχουν μικρότερες διακυμάνσεις θερμοκρασίας.

Είδη κλίματος

Κύριο άρθρο: Κλιματική ταξινόμηση Κέππεν

Αλπικό: παρατηρείται κυρίως στις Άλπεις, αλλά και γενικώς στις ορεινές περιοχές με μεγάλα υψόμετρα.
Αμαζόνιο: παρατηρείται στην περιοχή του Αμαζόνιου.
Ανδεωνικό: παρατηρείται στην περιοχή των Άνδεων, αλλά και γενικώς στις ορεινές περιοχές με εξαιρετικά μεγάλα υψόμετρα.
Αννάμιο: παρατηρείται στο Αννάμ της Ινδοκίνας.
Άκρατο.
Αράλιο: παρατηρείται στη λίμνη Αράλη της Ασίας
Αρμορικανικό: παρατηρείται στη Βρετάνη της Γαλλίας
Βεγγάλιο: τροπικός τύπος της κατηγορίας των κλιμάτων των μουσώνων. Παρατηρείται στη Βεγγάλη και στο Βεγγαλικό κόλπο.
Βοσγιακό: παρατηρείται στη Λορένη, σε μέρος της Καμπανίας και στη Βουργουνδία.
Βρετανικό: παρατηρείται σ' όλες τις ακτές που διαβρέχονται από τον ωκεανό, από την Ιρλανδία μέχρι την Ισπανία και τις βόρειες ακτές της Πορτογαλίας.
Γουινέιο: παρατηρείται στη δυτική Αφρική, κυρίως, σε μεγάλο τμήμα των ακτών του κόλπου της Γουινέας.
Δουναβικό: παρατηρείται έξω από την κοιλάδα του Δούναβη, στην πεδιάδα του Πάδου, καθώς και στις νότιες περιοχές της Ρωσίας.
Ερημικό: λέγεται το κλίμα που ο σχηματισμός του εξαρτάται μόνο απ' την ποσότητα της ηλιακής ακτινοβολίας. Επικρατεί στις ερημικές περιοχές (δηλαδή της περιοχές στις οποίες οι βροχές είναι λιγότερες από 13 εκατοστά τον χρόνο) Την ημέρα η θερμοκρασία είναι υψηλή και φτάνει τους 40 έως 45 Κελσίου, ενώ τη νύχτα πέφτει απότομα στους 0 έως -5 Κελσίου.
Εύκρατο: χαρακτηρίζεται από μέτριες θερμοκρασίες και βροχοπτώσεις.
- Ωκεάνιο: επικρατεί σε περιοχές που βρίσκονται κοντά στη θάλασσα και χαρακτηρίζεται από αρκετές βροχές και μέτριες θερμοκρασίες
- Ηπειρωτικό: επικρατεί κυρίως στο εσωτερικών των ηπείρων και χαρακτηρίζεται από πολύ ψυχρούς χειμώνες και από πολύ θερμά καλοκαίρια.
- Μεσογειακό: επικρατεί στη Μεσόγειο και σε λίγες άλλες περιοχές του κόσμου όπως είναι η Χιλή. Χαρακτηρίζεται από ήπιους χειμώνες, ξηρά καλοκαίρια και από λίγες βροχές, που πέφτουν κυρίως το χειμώνα και το φθινόπωρο.
Πολικό: επικρατεί στις πολικές ζώνες της γης και χαρακτηρίζεται από πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Το καλοκαίρι είναι σύντομο και ο χειμώνας διαρκεί 9 - 11 μήνες τον χρόνο. Τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα είναι σχεδόν ελάχιστα (όπως ισχύει και στην έρημο) καθώς το νερό παγώνει αμέσως πάνω στο έδαφος.
Παγωμένο κλίμα ή κλίμα καλύμματος πάγου (ice cap climate): είναι μία εκ των υποκατηγοριών του πολικού κλίματος και υφίσταται όταν καμία μέση μηνιαία θερμοκρασία δεν υπερβαίνει τους 0 °C. Ταυτόχρονα, χαρακτηρίζεται επίσης από ελάχιστο υετό, ξηρότητα και ισχυρούς ανέμους, όντας εχθρικό προς κάθε μορφή ζωής. Είναι χαρακτηριστικό του εσωτερικού της Γροιλανδίας και του συνόλου της Ανταρκτικής.
Ύψους: επικρατεί σε πολύ μεγάλο υψόμετρο και διαφέρει από τόπο σε τόπο.

Αναφορές

↑ Matthews, J.B. Robin· Möller, Vincent· van Diemen, Renée· Fuglestvedt, Jan S.· Masson-Delmotte, Valérie· Méndez, Carlos· Semenov, Sergey· Reisinger, Andy (2021). «Annex VII. Glossary: IPCC – Intergovernmental Panel on Climate Change» (PDF). IPCC Sixth Assessment Report. σελ. 2222. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 5 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 18 Μαΐου 2022.
↑ Shepherd, J. Marshall· Shindell, Drew· O'Carroll, Cynthia M. (1 Φεβρουαρίου 2005). «What's the Difference Between Weather and Climate?». NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2015.
↑ Gough, William A.; Leung, Andrew C. W. (2022). «Do Airports Have Their Own Climate?» (στα αγγλικά). Meteorology 1 (2): 171–182. doi:10.3390/meteorology1020012. ISSN 2674-0494.

Πηγές

IPCC (2013). Stocker, T. F.· Qin, D.· Plattner, G.-K.· Tignor, M.· και άλλοι., επιμ. Climate Change 2013: The Physical Science Basis (PDF). Contribution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge, UK & New York: Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-05799-9. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 25 Σεπτεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2022. . AR5 Climate Change 2013: The Physical Science Basis – IPCC Αρχειοθετήθηκε 2017-02-02 στο Wayback Machine.
- IPCC (2013). «Annex III: Glossary» (PDF). IPCC AR5 WG1 2013. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 13 Μαρτίου 2019. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2022.
IPCC AR5 SYR (2014). The Core Writing Team· Pachauri, R. K.· Meyer, L. A., επιμ. Climate Change 2014: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Geneva, Switzerland: IPCC. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2022.
- IPCC (2014). «Annex II: Glossary» (PDF). IPCC AR5 SYR 2014. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 18 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2022.
Knutson, T.· Kossin, J.P.· Mears, C.· Perlwitz, J.· Wehner, M.F (2017). Wuebbles, D.J· Fahey, D.W· Hibbard, K.A· Dokken, D.J· Stewart, B.C· Maycock, T.K, επιμ. Ch. 3: Detection and Attribution of Climate Change (PDF). doi:10.7930/J01834ND. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 20 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2022.
Rohli, Robert. V.· Vega, Anthony J. (2018). Climatology (4th έκδοση). Jones & Bartlett Learning. ISBN 978-1284126563.