Enemy (2013)

Ik heb het al veelgenoemde Youtube-filmpje nog niet gezien, en weet ook pas net dat dit een verfilming is van Saramago. Die ik ook zeker nog een keertje ga lezen, want ik ben wel benieuwd. Mijn eerste associatie met deze film was Kafka, en ook Lynch is niet ver weg. En toch, hoewel ik het zeker een intrigerende film vond, blijft het momenteel voor Villeneuve-begrippen op een bescheiden score hangen. Die wellicht bij de onvermijdelijke herkijk omhoog gaat, maar na de eerste kijkbeurt heb ik toch wat teveel momenten gehad die ofwel wat saai werden, of die naar gezochte complexiteit deden smaken. Het is een film over twee dubbelgangers, die zodra ze van elkaars bestaan af komen te weten, zich ook met elkaars levens gaan bemoeien, en dan vooral met elkaars partners. Dat verhaal aan de oppervlakte is op zich prima te volgen, al moet je uiteraard af en toe de aandacht goed erbij houden om de twee Gyllenhaals uit elkaar te houden. En dat de film een soort van parabel over commitment- en bindingsangst in een relatie is, daar kan ik ook nog wel in mee. Maar toch vraag ik me van veel zaken nog wel af wat nu precies het punt is; is de spinnenmetafoor simpelweg iets over hoe Adam tegen z'n vriendin aankijkt, als iemand die hem, nadat ie z'n taak als bevruchter heeft voltooid, simpelweg (metaforisch) opeet? En is Adam nu écht het origineel, of is Anthony dat, of zijn zij beiden verschillende kanten van dezelfde medaille? Ik hou aan de ene kant wel van films die niet alles voorkauwen, maar Enemy maakt het mysterie ook niet altijd even interessant. Ik hou het momenteel bescheiden: 3.5*

Mijn gedachten bij "web" en "spin" gaan eerder naar Deleuze met zijn Rhizomen-theorie. Naast de mozaïek-film lijkt er zich zo langzamerhand een nieuw genre aan te dienen binnen de filmwereld, waarvan Enemy naast Inland Empire - "This is not my house", krachtige exponenten zijn. Gebeurtenissen liggen als knooppunten in een web, waarbij verleden, heden en toekomst een niet te ontwarren kluwen lijken te vormen. Niet alleen de tijd ligt verspreid in een chaotische web, ook en vooral wanen en verwrongen herinneringen bieden weinig greep om een weg van A naar B uit te stippelen. Gelukkig heeft de kijker ook een intern kompas, waarbij intuïtie en emotie als Noordpool dient. Het is heel "veelzeggend" dat Enemy eindigt met "After the lights go out" van The Walker Brothers. In het kort; Enemy vind ik een briljante en uitermate gedurfde film, met fantastisch ingetogen acteerwerk van Jake Gyllenhaal en, hoewel een niet al te grote rol, van Sarah Gadon.

Ja, apart. Het doet Lynchiaans aan, met een mysterieus getint doppelganger-verhaal en dito symboliek, maar dan in de stijl van Villeneuve. Is voor een eerste kijkbeurt misschien niet meteen helemaal te doorgronden (ik ga niet beweren dat ik alles snap), alhoewel het qua plot minder complex is dan een gemiddelde Lynch-film. Wat in ieder geval wel werkt is de fragmentarische vertelstijl in combinatie met de stijlvolle gele belichting. Het speelt zich weliswaar af in deze wereld, maar het voelt als een alternatieve werkelijkheid, dystopiaans en vervreemdend. De onheilspellende muziek doet je al snel vermoeden dat er iets staat te gebeuren, waardoor je geboeid blijft kijken. Jake Gyllenhaal is zoals gewoonlijk weer goed bezig en weet de dubbelrol overtuigend neer te zetten. Het einde met de grote spin vond ik niet zo; hij kwam al eerder voor in de film, maar hij reageerde alsof ie betrapt was, wat vooral over kwam als een flauwe grap, alsof de film zichzelf ineens niet meer serieus nam.